Voor één avond The Dude

The Big Lebowski is dé cultfilm van deze tijd. The Dude is de held van velen. Maar waarom?

Amsterdam. Vijf mannen van in de dertig staan in een kringetje in de achterzaal van studentenbioscoop Studio-K. Onder het praten slaan ze joviaal op elkaars schouder en lachen hard om elkaars grappen, mannen onder elkaar.  Alle vijf dragen een badjas. Alle vijf drinken een ‘white russian‘.

Deze mannen zijn “al in geen tien jaar meer naar de bioscoop geweest”, maar zijn vanavond hier om voor de 41e keer hun favoriete bioscoopfilm The Big Lebowski te zien. De bioscoopzaal zat met 150 andere liefhebbers in badjas propvol. Na afloop wordt de hoofdpersoon uit de film, the Dude, geëerd door hem te imiteren. En dus worden er white russians geschonken en gebowld op een Nintendo Wii.

The Big Lebowski is een culthit. Volgens Filmhistoricus Tim Dirks is een cultfilm een film die zo veel passie en toewijding oproept dat de fan actief iets met die passie wil doen. Maar wat doe je met een passie voor een fictief verhaal? Volgens filmwetenschapper Harrington is het probleem inderdaad dat fans een manier moeten zoeken om hun enthousiasme uit te drukken.

Sinds 2002 vieren duizenden mensen gezamenlijk het bestaan van de super ontspannen werkeloze vijftiger die the Dude is. Twee enthousiastelingen organiseerden in een bowlinghal in Louisville het eerste Lebowskifest. Fans, die zichzelf ironisch genoeg ‘achievers’ noemen, komen sindsdien elk jaar verkleed samen om te bowlen, drinken en vooral heel veel Lebowski-gerelateerde grapjes te maken. Maar ook in het dagelijks leven is belangrijk voor deze volgelingen dat uitvoerig uit de filmdialoog geciteerd wordt. Elke zin uit de film is wel iemands persoonlijke grap geworden.

De website Dudeism.com verheft the Dude tot een soort guru. The Big Lebowksi is dan de bijbel van de trotse nietsnutten, de dialogen zijn hun mantra’s.

From what is Dudeism trying to liberate us?
Thinking that’s too uptight.
To what state of being is Dudeism trying to bring us:
Just taking it easy, man.
By what means does Dudeism attempt to do this?
Abiding.

Op de vraag wat the Big Lebowski zo mooi maakt, antwoordt één van de mannen meteen: ‘‘The Dude verwerpt commercieel denken. Aan het begin van de film is hij aan het bowlen, dan krijgt èn verliest hij een miljoen dollar en aan het einde is hij weer aan het bowlen. ” Matt Hill zegt in zijn boek Fan Cultures dat dit anticommerciële denken vaak opgaat voor de cultfilmliefhebber. Zij kijken films niet in de commerciële bioscopen, maar zien op eigen tijd en in eigen gezelschap (steeds dezelfde) film.

Ook in dat opzicht is the Big Lebowksi een echte cultfilm. De film scoorde in 1998 in de bioscoop erg slecht en de kritieken waren matig. Pas in de videoverkoop werd de film een hit. Filmjournalist Ronald Simons van cultcorner.com legt uit waarom een slecht resultaat in de bioscoop volgens hem een voorwaarde is voor elke klassieke culthit. ‘‘Het blijft dan altijd een beetje jouw film omdat jij er iets speciaals in hebt gezien dat anderen niet zagen. Zo’n film wordt dus heel persoonlijk.” Citaten verzamelen en gebruiken hoort daarbij en is volgens hem typisch mannelijk. ‘‘Mannen maken zich graag van een beperkt onderwerp meester, dan kunnen ze dat een beetje claimen.”

Wat is het precies dat mensen zo waarderen in the Dude? Professor Richard Gauhgran kreeg vaak goedkeurend van studenten te horen dat hij op hem leek, en ging op onderzoek uit. The Dude bleek voor de studenten een ideaalbeeld van een zorgenvrije man die zich niets van de stress van de wereld aantrok. Ze zouden graag net als the Dude willen zijn, net zo “suave, laidback, carefree.”

De mannen in Studio-K  hebben dezelfde bewondering voor de man in de eeuwige badjas. “Hij is zo’n loser, maar dat maakt hem juist te gek, want het kan hem niets schelen. Dat is misschien uiteindelijk wel waar het om gaat vanavond, we zijn één avond los van alle verantwoordelijkheden, van de vrouw en kinderen. Voor één avond net als de Dude.” Hij denkt even na, zegt dan: ‘‘Maar dat zou eigenlijk wel heel triest zijn.”

De jongen die zojuist in niets dan een roze tutu het ‘impressionistische danskwintet met stoel’ uit de film opvoerde, denkt dat idealiseren van the Dude niets is voor twintigers als hijzelf. ‘‘Die ultieme antiheld is iets van een generatie vóór ons. Wij belichamen eigenlijk de grootste vijand van the Dude in de film en zeggen; ‘Jullie revolutie is voorbij, de sukkels hebben verloren. Ga werken en bereik iets.’” Hij wijst naar het groepje mannen. ‘‘Kijk, en dan staan ze daar dan wel met hun drankjes en badjassen, oude jongens krentenbrood, maar morgen moeten ze allemaal  gewoon weer naar hun werk.

“Yeah, well, that’s just, like, your opinion, man.”