Zijn reis door Nederland resulteerde in een uitgebreid boek. Rik Zaal sprak afgelopen maandag in de bibliotheek van de Staatsliedenbuurt.
Amsterdam – “Ik had gedacht dat ik tijdens mijn reis een vreselijke hekel aan het land zou krijgen.” Maar het tegendeel is waar. Rik Zaal (1945) schreef de reisgids Heel Nederland en ontdekte tijdens het schrijven dat hij steeds meer van Nederland is gaan houden. “Ik moet toegeven dat ik bij sommige landschappen en gebouwen een gevoel van ontroering niet kon onderdrukken.”
In 2002 publiceerde journalist en programmamaker Rik Zaal een reisgids over Spanje. Na het succes van dit boek wilde zijn uitgever weten over welk land zijn volgende gids zou gaan. “Maar ik ken geen enkel land zo goed als Spanje, dus er was geen aanleiding voor een andere gids. Maar toen vroeg mijn uitgever: ‘En Nederland dan?’”
Zaal besloot eens te kijken wat er door anderen over Nederland was geschreven en ontdekte een haat-liefde verhouding, waar hij zich goed in kon vinden. “J Rentes de Carvalho, een Portugees die in Nederland woont, schreef: ‘wie voorkomend is, wordt opzij geschoven. Wie attent is, wekt argwaan’, maar hij had het ook over de gastvrijheid van de Amsterdammers.” Dat er veel te vertellen viel, werd steeds duidelijker. Zaal realiseerde zich dat een gids over Nederland zoals hij die zou willen, niet bestond. “Ik belde mijn uitgever en zei: ‘ik doe het’” Zaal studeerde een half jaar, maakte een gedegen plan en reisde anderhalf jaar door heel Nederland. Vervolgens werkte hij ruim twee jaar aan het manuscript. Vanaf oktober 2009 ligt het boek in de winkel.
Heel Amsterdam
Heel Nederland is meer dan alleen een reisgids. Zaal schrijft terloops over de eigenaardigheden van een regio of de aard van de bevolking. Ook de geschiedenis van Nederland komt aan de orde, op plekken waar Zaal dat relevant acht. Over Amsterdam schrijft hij dat het nooit een typisch middeleeuwse stad is geweest. Geen enkele koning hield er hof, geen kerkelijke instantie was er ooit de baas en van feodale verhoudingen was geen sprake. Amsterdam was het vanaf het begin “een moderne stad, met zelfstandige en vaak eigenwijze burgers.”
Gezag van bovenaf was de Amsterdamse burger een gruwel en dat is tot op de dag van vandaag zo gebleven.
Rik Zaal woont al jaren in Amsterdam en houdt van de stad, omdat er “zo veel leven” is. In zijn eigen stad heeft hij naar eigen zeggen weinig nieuwe ontdekkingen gedaan, maar hij wijst de Amsterdamse lezers op dingen die ze waarschijnlijk niet weten. “Zoals de mooiste brug van Amsterdam, vlak bij het scheepvaartmuseum, een fantastische bakstenen brug, gemaakt door architect Van der Meij.”
“Wat ik ook al wel kende, maar waarvan ik de oorsprong niet wist, is dat prachtige kioskje op de Nieuwezijds Voorburgwal, waar je heerlijke hamburgers kan eten. Dat is een oud toiletgebouwtje geweest.”
Het is voor de Amsterdammer vanzelfsprekend dat hij in de beste stad van de wereld woont.
Heel Nederland is de meest omvangrijke gids die ooit over Nederland is geschreven, ruim 1200 pagina’s. Maar helemaal compleet is het niet. Zaal moest keuzes maken. IJburg staat er bijvoorbeeld niet in en dat terwijl Zaal in zijn boek geprobeerd heeft zo veel mogelijk de buitenwijken op te zoeken.
“Het is jammer dat IJburg er niet in staat, omdat het zo langzamerhand de enige vinex-wijk is die gaat lukken. Er is daar niet alleen een winkelcentrum, maar er zijn ook cafés, restaurants, een autorijschool, zelfs een feestwinkel.” IJburg is volgens Zaal de enige vinex-wijk die geen slaapstad is geworden.
Provincialisme
Het eerste wat mensen doen als ze het boek kopen, is even kijken naar de plaats waar ze zelf wonen of waar ze geboren zijn. “Ik kreeg vooral veel reacties uit Brabant. Dan zeiden ze: ‘Waarom staat Helvoirt er niet in?’ Als ik dan vroeg wat daar te zien was, zeiden ze: ‘Ja, niks, maar uh…’” Zaal lacht er om. “Een fantastisch soort provincialisme.”
Heel Nederland is vooral een persoonlijke reisgids van Rik Zaal. Het werd lovend ontvangen. “De enige slechte recensie was van NRC Handelsblad. Dat was echt onzin wat die man schreef.” Guus Middag schreef in die recensie dat het boek het stramien van de gemiddelde reisgids niet oversteeg en dat het dus slechts een opsomming is. Voor Zaal is het commentaar van de lezers veel belangrijker en die geven stuk voor stuk aan veel plezier aan het boek te beleven. Met een knipoog voegt hij toe: “NRC krijg ik nog wel.”
Zie voor meer informtie over het boek: http://www.heelnederland.nl