"We zoeken de grenzen van de wet op"

Asielactivisten probeerden afgelopen zondag met pannendeksel en fluitjes opnieuw aandacht te vragen voor de illegalen in ‘Kamp Zeist’. De uitgeprocedeerde asielzoekers wachten daar volgens de lawaaidemonstanten onder erbarmelijke omstandigheden op hun uitzetting. Volgens de AIVD worden de actievoerders steeds extremer.

Met fluitjes, pannendeksels, trommel en sirenes maken ruim dertig betogers voor het hek rond het gesloten detentiecentrum van het Ministerie van Justitie in Zeist herrie. Ze roepen: “No borders, no nations, stop the deportations!”

In ‘Kamp Zeist’ wachten illegalen op hun uitzetting. Vanuit het detentiecentrum klinkt een zachter geluid: een aanhoudend dof gedreun. De mannen in het bewaakte gebouw slaan met hun vuisten op de ramen, één bonkt met zijn hoofd tegen de ruit. Een zwarte man trekt aandacht door zijn okergele gordijnen open en dicht te doen. Zijn buurman knippert met het licht. Iets verder op houdt een Arabische man een op een papier getekend huis tegen het raam.

Buiten loopt de stoet lawaaidemonstranten verder, langs het hek het bos in. Met de demonstranten verwijdert ook het lawaai zich. Maar het doffe dreunen en roepen van de illegalen houdt aan. Roos (30) uit Wageningen vindt het moeilijk om door te lopen.

Asielactivisten

Roos is één van de asielactivisten van de Anarchistische Anti-deportatiegroep Utrecht (AAGU) en de Werkgroep Stop Deportaties die vandaag opkomt voor de illegalen in Kamp Zeist. “Om gedetineerde illegalen een hart onder de riem te steken”, vertelt Mikkie van de AAGU. Ze heeft een kleurige omslagdoek om haar nette overjas geslagen. De anarchistische actiegroep verzet zich tegen het feit dat Justitie mensen zonder geldige papieren voor onbepaalde tijd opsluit. Volgens de actievoerders gebeurt dat onder slechte omstandigheden en zonder proces.

De twee actiegroepen bepalen het illegale verzet, aldus de Algemene Inlichtingen en Veiligheiddienst (AIVD). Zij noemt het protest van de asielactivisten een ‘Een potentiële dreiging’. Volgens de AIVD wordt het verzet extremer en bestaat er overlap tussen de legale en illegale actiemethoden.

De actievoerders zien dat anders. “In onze strijd zoeken wij de grenzen van de wet op,” legt Mikkie uit. “Zo blokkeerden we de ingang van een detentiecentrum in aanbouw.” Maar Mikkie ziet zichzelf en haar organisatie niet als radicaal. “We zijn wel meer in beeld, omdat we reageren op een steeds strenger wordend asielbeleid.”

Het protest

De individuele demonstrant kiest tijdens het protest zelf of hij zich verzet tegen de bevelen van de politie. “We staan dit keer niet toe dat we eerder worden weggestuurd. Wij bepalen wanneer deze demonstratie is afgelopen. Als je met ons meedoet -en niet wegloopt, maar gaat zitten- hartstikke tof. Je wordt dan waarschijnlijk wel opgepakt,” instrueert Ron van de AAGU de groep actievoerders. Voor de zekerheid vullen de demonstranten ‘de arrestantenlijst’ in. Op een uitgedeeld papiertje geven ze aan wie de organisatie moet bellen en wat er tegen het contact gezegd moet worden, mocht de politie hen arresteren.

Naast de wat oudere leden van de AAGU zijn er aardig wat jonge betogers op de lawaaidemonstratie afgekomen. Een meisje, haar bruine haar in quasi-warrige dreads, versierd met kleurige speldjes, vertelt met een jointje in de hand over de laatste botsing met de ME. Ze danst op het losse ritme van pannen en trommels.

De betogers komen vandaag verder dan bij hun eerdere pogingen. Toen riep de politie bij het eerste cellenblok al op om te stoppen. Degenen die dat bevel negeerden konden rekenen op arrestatie. De hele groep demonstranten vragen om zich te identificeren, is een ander ‘middel’ om het activisme tegen te werken, vertelt Mikkie. De meeste betogers weigeren principieel: ze komen op voor degenen die de papieren niet hebben. Ook dan is arrestatie het gevolg. Dat zal vandaag niet gebeuren, verzekert een marechaussee-agente. “We grijpen alleen in als ze dingen vernielen of als de demonstranten over de grens gaan.”

Het lukt de lawaaidemonstranten om door te lopen naar de achterkant van het complex, waar zij enkel zicht hebben op een betonnen muur. Volgens de uitleg bij het uitgedeelde plattegrondje bevinden daarachter zich de nieuwe isoleercellen en de vrouwenafdeling. Acht jaar geleden demonstreerde Roos voor het eerst bij ‘Kamp Zeist’. Sindsdien is er weinig veranderd, vindt ze. “Er zijn alleen maar cellen bijgekomen.”

Het valt stil na het lawaai van de betogers. Geen reactie dit keer. “De illegalen die nu op de ramen bonzen, worden morgen dingen afgenomen. Dan volgt isolatie of mogen ze bijvoorbeeld niet luchten,” legt Mikkie van de AAGU uit. Dat soort verhalen krijgen ze te horen van het bezoekteam van de AAGU. Het bezoekteam loopt niet mee met de demonstraties. “Zodra je een keer gearresteerd bent, mag je geen vluchteling meer bezoeken in het detentiecentrum.” En een bezoek met een gedetineerde illegaal regelen is al niet gemakkelijk. De gedetineerden moeten zelf het bezoek uitnodigen, terwijl ze geen namen en telefoonnummers kennen. De betogers lossen dat op door zo nu en dan een spandoek met o6-nummer op te houden.

AIVD houdt in de gaten

Sommige asielactivisten gaan verder dan lawaaidemonstraties en gevangenisbezoeken. De AIVD houdt daarom de digitale stappen van de asielactivisten in de gaten. Op de website van de AAGU staat bijvoorbeeld onder het kopje De Schandpaal een lijst met contactgegevens van “celtekenaars, hekkenzetters, murenmetselaars, traliesmeders, privé-bewakers, toeleveranciers en andere geniepige medewerkers”. De AIVD ziet de genoemden – waar niet verrassend de Dienst Terugkeer en Vertrek en de Koninklijke Marechaussee op te vinden zijn, maar ook de leveranciers van plastic zakken en toiletpapier – als mogelijke doelwitten van de AAGU.

Niet alleen lawaaidemonstraties

Een deel van de asielactivisten verweven legale en illegale actiemethoden, de AIVD spreekt daarom van extremisme. Volgens de inlichtingendienst is het aannemelijk dat in ieder geval individuen uit de Anarchistische Anti-deportatiegroep Utrecht (AAGU) en de Werkgroep Stop Deportaties verantwoordelijk zijn voor “het heimelijk geweld tegen objecten”, zoals bekladingen, vernielingen en (poging tot) brandstichting.

Eind september besmeurde de actiegroep Betonrot in Zoetermeer de voordeur en auto’s van de directeur van het ingenieursbureau Smits van Burgst, de heer Mast. Het ingenieursbureau ontwerpt de beveiliging van het in aanbouw zijnde detentiecentrum Zestienhoven in Rotterdam. Eerder demonstreerden activisten bij ECM Architecten, dat ook werkt aan het nieuwe detentiecentrum. De bedrijven onder vuur willen niet reageren. “Wij kiezen voor radiostilte om nog meer activisme te ontmoedigen.”

Deze woensdag protesteert de Anarchistische Groep Amsterdam bij station Bijlmer/Arena tegen uitzendbureaus Randstad en Adecco. De uitzendbureaus zouden bewakers voor detentiecentra voor uitgeprocedeerde asielzoekers werven.

De AIVD verwacht dat de illegale en intimiderende activiteiten van asielactivisten de komende jaren toeneemt. Dat is omdat “een aantal individuen zijn beroep heeft gemaakt van het verzet tegen het asielbeleid.” Maar ook omdat het uitzettingsbeleid in de komende jaren verder uitgebouwd wordt.

Over de vermeende radicalisering van de asielactivisten, schreef de AIVD een rapport: “Het vuur van het verzet”. Het rapport begint met een citaat uit een gedicht van Joke Kaviaar van de Werkgroep Stop Deportaties. “Op een dag (…) slaat de vlam in de pan. Ik zal me warmen aan dit bevrijdingsvuur dat de in aanbouw zijnde detentiecentra voor mensen zonder papieren vernietigt. (…) Laten Balkenende en Beatrix, Albayrak en Hirsch Ballin, Middelkoop en Bos, laat hen allen met verschroeide gezichten toezien hoe de ware bevrijder eruit ziet.”

De AIVD noemt deze tekst zowel profetisch als opruiend en legt een link tussen de tekst uit mei 2009 en de brandstichting in de bouwketen van de uitvoerders van het nieuwe detentiecentrum op Rotterdam Airport. In de nacht van 23 augustus brandde de keet af. De groep Anarchist Fire heeft de brand opgeëist. Anarchist Fire is volgens de AIVD een gelegenheidsnaam, waaronder illegale acties worden uitgevoerd.

Joke Kaviaar doet vandaag ook mee aan de lawaaidemonstratie. Ze trekt een boodschappentrolley, omgebouwd tot een sirene op wieltjes, voort over het onregelmatige pad. “Na de brand bekeek de AIVD regelmatig mijn website. En niet alleen de inlichtingendienst, ook politie en justitie.” Stemmingmakerij, noemt ze het AIVD-rapport. Wie de brand heeft gesticht weet ze niet. “Dat wil ik ook niet weten.” Wel wist ze dat ze in de gaten werd gehouden. Toch was ze erg verbaasd toen ze haar eigen tekst terug las als inleiding. “Ze doen niet eens aan bronvermelding.”

“Alleen maar witte Nederlanders”

De 26-jarige Murat uit Apeldoorn bekijkt Kaviaar en de andere lawaaidemonstranten van een afstand. “Goed hoor, dat ze dit doen. Het hadden er wel meer mogen zijn.” Samen met zijn broertje en neef heeft hij zijn oom bezocht in Kamp Zeist. Die wacht daar op uitzetting naar Iran. Het valt Murat op dat het allemaal witte Nederlanders zijn, die demonstreren. De drie jonge mannen lopen een stukje achter de betogers aan, maar houden het dan voor gezien.

Andere voorbijgangers reageren minder positief. “Stop ze maar in een elektrische stoel,” roept een wielrenner op veilige afstand over zijn schouder. Een andere fietser rijdt rakelings langs de betogers, zijn hond strak aangelijnd. “Zijn jullie hier weer trammelant aan het trappen.” De lawaaidemonstranten reageren nauwelijks.

Op de agenten en bewakers reageren ze wel. “Zeker van jou valt dit me tegen,” zegt een demonstrant in het voorbijgaan tegen een zwarte politieagent te fiets. Even weet de agent niet hoe hij moet reageren. Dan: “O, vind je dat?” Ook dat is discriminatie, wijst Roos de mededemonstrant terecht.

Middelvinger voor bewaarders

De vijf bewaarders die zich achter een raam in de toren verdringen mogen rekenen op wat middelvingers. Ongeveer twaalf marechaussee- en politieagenten volgen de betogers te paard en te fiets. Een van hen fietst steeds een stukje door en wacht de betogers op het pad weer op. Als hij bij de nabespreking vlakbij de groep betogers komt staan, valt Rob van de AAGU uit: “Je bent wel erg aan het uitdagen, hé!”

Na twee uur lawaaimaken loopt de demonstratie ten einde. De demonstranten laten nog een keer flink van zich horen bij het eerste cellencomplex. Een motoragent toetert mee. De schemer zet in en de demonstranten bespreken nog snel de volgende actie voor ze zich naar de laatste bus haasten. De bewaker achter het hek rilt en probeert zijn jasje dicht te trekken over zijn flinke buik. Achter hem knipperen de lichten nog even, voordat ze aanblijven. Eén man zonder papieren blijft bonken op het raam.