‘Lucht Amsterdam nog steeds te vies voor Europa’

Ondanks de invoering van een milieuzone voor goederenvervoer – precies een jaar geleden – is de luchtkwaliteit in Amsterdam nog steeds slecht. Een van de knelpunten is de Jan van Galenstraat, waarlangs veel goederenverkeer de stad inrijdt op weg naar het nabijgelegen bedrijventerrein Food Center Amsterdam.

AMSTERDAM – Het blijft een gek gezicht: een meterslange vrachtauto met even lange aanhanger die netjes stopt voor het zebrapad. De voetgangers die op weg zijn naar de supermarkt of de bloemenstal aan de andere kant van de straat, kijken bij het oversteken recht tussen de koplampen. De cabine, die de volle breedte van de stoep in beslag neemt, is zo hoog dat de voetgangers de bestuurder niet eens kunnen zien zitten. En dus lopen ze altijd net iets sneller dan normaal, wanneer er zo’n ronkend gevaarte staat te wachten.

Op de hoek van de Jan van Galenstraat en de Bestevaerstraat in Amsterdam West is het elke ochtend een vertrouwd tafereel. Veel van het vrachtverkeer dat vanaf de ringweg A10 de Jan van Galenstraat inrijdt, is op weg naar het nabijgelegen bedrijventerrein Food Center Amsterdam (FCA).

De uitlaatgassen van al dat vrachtverkeer verontreinigen de lucht in de Jan van Galenstraat zodanig, dat deze straat lang bekendstond als de vieste straat van Amsterdam. Maar het is zeker niet de enige plek in de hoofdstad waar de lucht niet bepaald schoon is. Vier jaar nadat de gemeente haar Actieplan ‘Luchtkwaliteit’ lanceerde, is het nog steeds erbarmelijk gesteld met de luchtkwaliteit in de hoofdstad, zegt André van der Poel van het Milieucentrum Amsterdam. Ook de GGD zegt op haar website dat de luchtkwaliteit sinds 2000 nog niet verbeterd is.

Actieplan Luchtkwaliteit

Het actieplan van de gemeente richt zich op twee peilers: ‘voorrang voor een gezonde stad’ –maatregelen gericht op burgers, zoals het promoten van autodelen, verhogen van parkeertarieven en een milieuzone voor personenvervoer; en de ‘milieuzone goederenvervoer’ –gericht op het bedrijfsleven.

Een Amsterdamse milieuzone voor personenvervoer werd eerder dit jaar afgeblazen. Volgens een onderzoek van TNO zouden de gunstige effecten op de luchtkwaliteit tegenvallen. De milieuzone voor het goederenvervoer werd vorig jaar oktober wel met succes ingevoerd. Vanaf dat moment moesten alle vrachtauto’s binnen de ringweg A10 aan bepaalde milieueisen moeten voldoen. Vanaf 1 januari 2010 zullen die eisen worden aangescherpt (zie kader).

Het doel van de milieuzone van goederenvervoer was om de uitstoot van schadelijke stoffen in 2010 met 15 procent te hebben teruggedrongen ten opzichte van 2005. Dat was nodig om aan te voldoen aan de Europese milieueisen. Ondertussen heeft Amsterdam vijf jaar uitstel gekregen van Brussel. “Maar ook om tegen die tijd aan de eisen te voldoen, moet er nog een hoop gebeuren”, zegt Van der Poel. Deze week presenteerde het Milieucentrum een nieuw rapport met de laatste metingen van de luchtkwaliteit in Amsterdam. Daaruit blijkt dat het hoofdwegennet van Amsterdam nog steeds veel te vies is. “Er zijn zelfs wegen bij waarbij de norm makkelijk twee keer overschreden wordt.”

Afspraken

Een van die vieze plekken is de Jan van Galenstraat. Daarom maakten de gemeente en het FCA bij de invoering van de milieuzone onderling extra afspraken om de lokale luchtverontreiniging aan te pakken.

Lang niet al het goederenverkeer dat via de Jan van Galenstraat de stad binnenrijdt, komt voor het FCA. Nog niet eens de helft, volgens Erik Fischer, voorzitter van de Verenigde Bedrijven FCA. Toch werkt het Food Center mee aan een verduurzaming van het bedrijventerrein en de wagenparken van de bedrijven die er gevestigd zijn. “We praten graag over een ‘groen’ Food Center”, aldus Fischer.

De Verenigde Bedrijven FCA beloofden een plan te ontwikkelen om het afval op het terrein collectief in perscontainers af te voeren, bij voorkeur over het water met elektrisch aangedreven vaartuigen. Ook willen ze het aantal elektrisch aangedreven bestelauto’s fors uitbreiden, het gebruik van led-verlichting bevorderen en de aangesloten bedrijven stimuleren om milieuvriendelijke vervoermiddelen te gebruiken.

De gemeente zou op haar beurt de luchtkwaliteit proberen te verbeteren door te experimenteren met het plaatsen van groenstroken langs de weg, het aanpassen van de verkeerslichten om de doorstroom van het verkeer te bevorderen en het natsproeien van het wegdek om de verspreiding van fijnstof te beperken. De proeven zijn gedaan, maar het bleek allemaal niet te werken. En dus staat er nu één verloren klimophaag langs de weg.

Gelukkig waren dat niet de enige maatregelen die de gemeente beloofde te nemen. Zo wil de gemeente om de Jan van Galenstraat te ontlasten het goederenverkeer omleiden langs de Haarlemmerweg. Daarvoor moest de noordelijke ingang van het bedrijventerrein worden verbreed. Die verbreding zou in 2009 worden gerealiseerd, zo werd vorig jaar afgesproken, maar het onderzoek naar de mogelijkheden loopt nog steeds. De gemeente hoopt half november de resultaten te presenteren. Het is dus nog maar de vraag of er voor het einde van het jaar met de verbreding kan worden begonnen.

Milieuzone: overtredingen en ontheffingen

Sinds de invoering van de ‘Milieuzone Goederenvervoer Amsterdam’ op 1 oktober 2008 worden binnen de ringweg A10 alleen nog vrachtwagens toegestaan met een Euro II dieselmotor en een roetfilter. Vanaf 1 januari 2010 zal de norm worden aangescherpt. Alleen vrachtwagens met een Euro IV-dieselmotor of een Euro III- dieselmotor met roetfilter mogen dan nog de Amsterdamse ring op.

Sinds september 2009 worden alle 7.000 vrachtauto’s die dagelijks vanaf de ringweg de stad inrijden gecontroleerd met behulp van speciale scanners. Sindsdien deelt de gemeente gemiddeld 150 boetes per dag uit aan vrachtauto’s die de milieunorm overschrijden. Een dergelijke boete bedraagt 150 euro.

Bedrijven die financieel niet in staat zijn te investeren in een schoner vervoer, kunnen een ontheffing aanvragen. Sinds de invoering van de milieuzone verleent de gemeente gemiddeld 20 structurele ontheffingen per maand. Daarnaast verleent de gemeente per maand 150 dagontheffingen aan bedrijven die slechts op incidentele basis in Amsterdam moeten zijn.

Vertraging

Voordat de Verenigde Bedrijven FCA hun deel van de afspraak na kunnen komen, zal eerst het bedrijventerrein op de schop moeten. In 2005 was er al discussie over de locatie van het FCA. Er werd besloten om het bedrijventerrein te handhaven op de Jan van Galenstraat en het terrein efficiënter in te richten. Het FCA zou een grootscheepse herstructurering ondergaan. Vorige week woensdag liet de gemeente weten eindelijk een plan te hebben voor een “duurzame en klimaatneutrale” herstructurering van het terrein. Voor de herontwikkeling, die op z’n vroegst in 2011 van start zal gaan, trekt de gemeente tien tot vijftien jaar uit.

Totdat het duidelijk is hoe het nieuwe terrein wordt ingedeeld, kan het FCA nog niet beginnen met plannen voor collectieve afvalverwerking of een aanlegplaats voor vervoer over het water. Om hun goede wil te tonen hebben de Verenigde Bedrijven FCA besloten in samenwerking met Mokum Maritiem toch te beginnen met de ontwikkeling van een elektrisch schip dat de Amsterdamse binnenstad voor een deel over de grachten moet bevoorraden. Maar ook die test zal op z’n vroegst pas medio volgend jaar plaatsvinden.

Dat wil niet zeggen dat er helemaal niks gebeurt. Tijdens de viering van het 75-jarig bestaan van het FCA eind vorige maand presenteerden de bedrijven niet alleen hun plannen voor het bevoorradingsschip, en onthulde de gemeente twee oplaadpunten voor elektrische vracht- en bestelauto’s op het terrein. Maar Fischer kan de op het terrein gevestigde bedrijven niet verplichten te investeren in elektrisch vervoer, want elektrisch vervoer is nog steeds ontzettend duur. “Zo’n bestelauto kost gemiddeld 30 duizend euro, en een nieuwe accu zeker 18 duizend euro. En die accu’s zijn nog steeds heel kwetsbaar”, legt Fischer uit. Vier van de 90 bedrijven die op het terrein gevestigd zijn hebben inmiddels al geïnvesteerd in een elektrische vrachtauto. “Die hebben ze uit het Verenigd Koninkrijk moeten halen, want die wagens zijn in Nederland helemaal niet beschikbaar”, zegt Fischer. Kortom: goederenvervoer met elektrische vrachtauto’s verkeert nog in de ontwikkelingsfase.

Luchtkwaliteit nu

De Jan van Galenstraat moet het dus doen met een klimophaag en vier elektrische vrachtwagens. Hoe staat het intussen met de luchtkwaliteit? Sinds september dit jaar controleren speciale scanners de 7.000 vrachtauto’s die dagelijks vanaf de ringweg Amsterdam inrijden. Vanaf dat moment heeft de gemeente gemiddeld 150 boetes per dag uitgeschreven. Dat zijn dus minimaal 4500 vrachtauto’s per maand die in Amsterdam de milieunormen overschrijden. Daarnaast geeft de gemeente per maand nog eens 20 structurele ontheffingen en 150 dagontheffingen (zie kader).

Op de website www.luchtmetingen.amsterdam.nl van de GGD wordt de luchtkwaliteit op verschillende meetpunten in de stad per uur bijgehouden. Daarbij wordt gekeken naar het gehalte van stikstofdioxide (NO2) en fijnstof in de lucht. Dat wordt gemeten in microgrammen stikstofdioxide per kubieke meter (µg/m3).

In de periode van 15 september tot 15 oktober 2008 (de milieuzone werd op 1 oktober ingevoerd) werd er gemiddeld 291,5 µg/m3 gemeten. Precies een jaar later was dat voor diezelfde periode gemiddeld 212 µg/m3. Aanzienlijk lager op het eerste gezicht. Bij nader inzien is het hoge gemiddelde in 2008 is het gevolg van een uitschieter. Op één dag werd er meer dan 500 µg/m3 aan stikstofdioxide gemeten. De rest van die periode waren er slechts zes dagen waarop het gemiddelde boven de 200 µg/m3 kwam. Ter vergelijking: in 2009 werd er op elf verschillende dagen meer dan 200 µg/m3 stikstof gemeten. Drie daarvan kwamen zelfs boven de 300 uit.

Of de Jan van Galenstraat schoner is geworden, hangt dus af van de meetmethode. Daarnaast is het de vraag in hoeverre dit voorbeeld representatief is voor de rest van Amsterdam. Maar als we André van der Poel van het Milieucentrum moeten geloven, moet Amsterdam nog veel doen om over vijf jaar aan de Europese norm te voldoen.