Joodse school voelt zich “een soort sitting duck”

Leerlingen, ouders en docenten van de enige orthodox-joodse school in Nederland krijgen in toenemende mate te maken met agressie. De bedreigingen aan het adres van de Cheiderschool maken hun wereld nog kleiner.

AMSTERDAM – Levi, Mendel, Nethanel? Komen jullie mee? De jochies haasten zich over het schoolplein van de orthodox- joodse Cheiderschool naar een geparkeerde Volkswagenbus. Vader, lange baard, strenge blik, heeft geen tijd om te praten. “Wie zegt u dat u bent? Nee sorry, ik moet naar Amersfoort. Ik hoop de files nog voor te zijn.”

Het is woensdagmiddag rond vier uur als de bovenbouw van de school leegloopt. Meisjes met rokken hangen zeurderig tegen het hek, ouders parkeren hun glimmende auto’s zo dicht mogelijk bij de ingang. Ook zij hebben geen tijd voor een praatje. Kruisende blikken verraden achterdocht en wantrouwen. “De pers? Nee, dat maakt het alleen maar erger”, zegt een ouder vanachter het stuur. Twee dochters zitten zenuwachtig op de achterbank. “In de vijf minuten dat u mensen probeert aan te spreken, hebben al vier mensen aan mij gevraagd wie u eigenlijk bent en of u wel te vertrouwen bent”, zegt ouder Wim van Dijk (41) vanachter het hek.

Welkom op het Cheider in Buitenveldert, waar elke ochtend een politiejeep zijn ronde doet. Waar een hekwerk en camera’s de indruk wekken in Johannesburg te zijn. En waar bewakers op acht televisieschermen de situatie in de gaten houden, terwijl ze een broodje haring eten. De orthodoxe school zit al zestien jaar in het gebouw in Buitenveldert waar ongeveer tien procent van de inwoners joods is.

Had de school vijftien jaar geleden zo’n 250 leerlingen, nu zijn dat er nog 180. Het verminderd aantal leerlingen houdt verband met de emigratie van joden naar het buitenland. Veel van hen kiezen voor de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Israël en Antwerpen. Daar is het veiliger: de joodse gemeenschap is groter en vaak meer verspreid over de stad.

Verborgen keppeltje

Bedreigingen waren er altijd al wel, maar nemen de laatste jaren toe, zo laat het bestuur weten. Het varieert van pubers die de school opbellen en “Al-Qaida” schreeuwen, tot scheldpartijen, stenen gooien, steekpartijen en spugen. “Dan schreeuwen ze: ‘joden, joden’, of ‘nazi’s’. Soms pakken ze mijn keppeltje af en gooien ze hem op straat. Dan wordt ‘ie vies”, zegt Nethanel (7).

Wie ‘ze’ zijn? “Het zijn altijd moslims”, zegt Van Dijk. Hij heeft zijn keppeltje verborgen onder een blauwe alpinopet als hij het terrein verlaat, net als de andere docenten. Bepaalde plekken in de stad mijdt hij, zegt hij terwijl hij met zijn dochter mee naar huis loopt. “Het Amstelpark bijvoorbeeld. Laatst kwam er een jongetje naar me toe. Toen hij voor me stond, haalde hij zijn vlakke hand langs zijn keel. “Joden dood”, zei het jongetje. Zijn ouders stonden ernaast en moesten lachen. Onlangs nog, vroegen ze me wat ik in Nederland deed. Dat is toch belachelijk? Mijn familie woont hier al zeshonderd jaar.”

Achter het hek, verscholen achter spiegelglas houdt beveiliger/portier Joop een dossier bij van alle incidenten rondom het Cheider. Dat is een dikke map aan het worden. Volgens hem neemt het aantal bedreigingen sinds drie jaar “enorm” toe. Hij heeft het niet over moslims in het algemeen. Het zijn alleen Marokkanen die de problemen veroorzaken, zo vertelt hij.

“Als er in Israël iets gebeurt, dan merken we dat hier. Soms is het dreigingniveau zo hoog, dat we zelfs meelopen naar de bushalte. Als groepen jongens ergens naar toe gaan, dan gaat er altijd iemand mee”, legt de bewaker uit. “Zij zijn vanwege hun keppeltjes of hoeden beter herkenbaar.” Naast hem speurt zijn collega geconcentreerd de beeldschermen af. Als een BMW niet snel genoeg doorrijdt onderbreekt hij tijdelijk een worsteling met zijn broodje haring.

Standaard veiligheidsoverwegingen

Hij is niet de enige die het terrein rondom de school in de gaten houdt. Elke ochtend staat een politiewagen voor de school geparkeerd. Soms een busje, maar net zo vaak staat de politie er met een kogelvrije jeep. “Dat doen we vanuit standaard veiligheidsoverwegingen”, legt één van de agenten uit. “Nu is het wel rustig, maar een paar maanden geleden stonden we hier 24 uur per dag. Waarom dat nodig is? Ik ben bang dat ik daar niets over mag zeggen”, vertelt hij voordat hij wegrijdt naar het Rosj Pina, een andere (niet orthodoxe) joodse school.

Naast het Cheider, Rosj Pina en Maimonides, alle drie gelegen in Buitenveldert, is er in Nederland geen andere school waar alleen halachisch joodse leerlingen worden toegelaten. Dat wil zeggen: alleen kinderen van wie de vrouwelijke lijn joods is, al dan niet bekeerd. De moeder geeft het joods-zijn door aan haar kinderen.

De bedreigingen leiden tot een fikse discussie in de lerarenkamer. Onderwerp: Geert Wilders. “Zijn populariteit komt niet uit de lucht vallen”, zegt Van Dijk. Ik ga op hem stemmen en ik kan verzekeren dat ik niet alleen sta. Hij was de enige, ik herhaal de enige, de er iets van zei toen SP-Kamerlid Harry van Bommel in januari tijdens het Gaza-conflict meeliep in een anti-Israël demonstratie en daar rustig Intifada verkondigde. Daar heeft Wilders in de joodse gemeenschap veel goodwill mee gekweekt.”

Schooldirecteur André Pels (57) kiest zijn woorden voorzichtiger. “Wilders heeft op bepáálde punten gelijk. Het zijn nou eenmaal niet de autochtone buurtjongetjes die stenen gooien.” Rabbijn/onderdirecteur Hans Groenewoudt (47) denk er anders over. “We hebben hier natuurlijk wel historisch besef. Straks komt Wilders aan de macht en probeert hij voor elkaar te krijgen wat hij nu zegt. Dat maakten ze in Duitsland ook mee.”

Sitting duck

Vanuit zijn studiekamer op de eerste verdieping van de school kijkt de rabbijn voortdurend naar beneden. Joodse geleerden lijken vanaf zwart-wit foto’s aan de muur ook een oogje in het zeil te houden. “Je bent hier een soort sitting duck. Omdat je op één plek gecentreerd zit, ben je een makkelijk doelwit”, verklaart Groenewoudt.

Dat het dreigingniveau serieus is, bewees een ontruiming enkele maanden geleden. Een geblindeerde auto die lange tijd voor de school geparkeerd stond, was hier aanleiding voor. Of de ontruiming ook terecht was, laat de school in het midden om maar niemand op een idee te brengen.

Rabbijn Groenewoudt heeft wel een verklaring voor het gedrag van de daders, die ook volgens hem jonge moslims zijn. “Het heeft ermee te maken dat veel van die derde generatie moslims zich afkeren van het geloof. Dat gaat ten koste van hun identiteit. De ouders proberen daarom een vijandbeeld te creëren.” Dat voor de moslims in Nederland Israël en de joden de vijand zijn, is volgens hem opmerkelijk. “Ga maar eens naar Marokko. Daar kun je als jood prima over straat. In Turkije ook. Dat zijn bevriende staten van Israël.”

De rabbijn vertelt dat hij het stadscentrum, waarin hij ooit studeerde, ontloopt. “Vroeger was dat mijn terrein. Nu mijd ik de meeste plaatsen. Ik heb geen zin om bespuugd te worden. Als het even kan blijf ik hier, in Buitenveldert. Je wereld wordt zo wel een stuk kleiner.”