Nieuwe kraakgolf uit protest tegen verbod

Kraken wordt verboden, zo bepaalde de Tweede Kamer gisteravond in een debat dat onderbroken werd door tumult op de publieke tribune. Boze krakers verstoorden de vergadering. Het bleef de rest van de avond onrustig in Den Haag. Krakers raakten slaags met de politie, die tientallen arrestaties verrichtte. Afgelopen weekend probeerde de kraakbeweging nog te laten zien dat ze helemaal niet gewelddadig is.

In de hal van kraakpand Plofhoek aan het Van Beuningenplein in Amsterdam verzamelt zich een groep van tussen de vijftig en tachtig mensen. De meeste zijn begin twintig. Sommigen dragen een sjaal voor hun gezicht, anderen een capuchon. Enkelen lopen in gescheurde broeken. De meesten wijken uiterlijk niet af van de gemiddelde student. Een leider van het Kraakspreekuur gaat op een tafel staan en vraagt om stilte.

“Mensen, wat goed dat we hier met zo’n grote groep bij elkaar zijn voor de laatste kraak van dit weekend.” In wisselende samenstellingen is de groep bezig met een kraakgolf. Naar eigen zeggen wordt dit de vijfde kraak van dit weekend. De politie houdt het op zes. Zeker is dat het SKSU – het Studenten Kraakspreekuur – verantwoordelijk is voor drie kraken.

Het is onrustig in de Amsterdamse kraakscene. Vorige week dinsdag bleek een Kamermeerderheid voor een wetsvoorstel van de ChristenUnie, om kraken te verbieden. Steeds meer politici zien kraken tegenwoordig meer als stelen dan als opkomen voor het universele mensenrecht op woonruimte.

Zelf denken krakers dat vooroordelen een belangrijke rol spelen in de groeiende steun voor een kraakverbod. Krakers worden vaak afgeschilderd als gewelddadige, linkse, ongewassen anarchisten met een herdershond. Ze drinken wijn uit kartonnen pakken en roken de hele dag joints. Ze kraken niet uit principe, maar willen gewoon gratis wonen. Bovendien zou de kraakbeweging zijn overgenomen door buitenlanders die hier niets te zoeken hebben.

“Daar klopt dus helemaal niets van”, zegt Esther. Ze is woordvoerder van het Amsterdamse Studenten Kraakspreekuur. “Maar dit beeld wordt hardnekkig in stand gehouden door media en politiek. Laatst nog bij Nova. Hebben ze een item over kraken, halen ze weer twee jaar oude beelden tevoorschijn van een gewelddadige ontruiming van een Amsterdams kraakpand.” Ze vraagt zich af waarom er nooit beelden worden gebruikt van krakers die een pand op last van de rechter vreedzaam verlaten. “Dat komt veel vaker voor”.

Een groeiende beweging

Na decennia van krimp groeit de Amsterdamse kraakbeweging de laatste jaren weer. Wekelijks bezoeken dertig tot veertig studenten het Studenten Kraakspreekuur. Het reguliere kraakspreekuur heeft geen cijfers, wel zeggen ze dat de belangstelling onder mensen die nooit eerder hebben gekraakt de laatste tijd toeneemt.

Momenteel kraakt de SKSU twintig panden. De SKSU wil dit aantal in de komende maanden fors uitbreiden. In totaal zijn er in Nederland ongeveer vierhonderd kraakpanden, waarvan tweederde in Amsterdam staan. De gemeente Amsterdam ontruimt ongeveer dertig panden per jaar.

In de jaren tachtig telde Nederland naar schatting veertigduizend krakers. Dit zijn er nu nog enkele duizenden.

Het Studenten Kraakspreekuur en het reguliere Kraakspreekuur slaan de handen ineen in de strijd tegen de plannen voor een kraakverbod. Ze worden daarbij gesteund door de studentenvakbond van de Vrije Universiteit (SRVU). Het gevecht wordt op twee fronten gevoerd. De krakers willen de komende tijd zoveel mogelijk leegstaande panden bezetten en gaven afgelopen weekend aanzet tot een nieuwe ‘kraakgolf’. Maar bovenal willen ze de heersende vooroordelen over krakers wegnemen.

Zondag waren journalisten welkom om een kraakactie bij te wonen. Een tiental Nederlandse en Duitse journalisten zag hoe oude rotten uit de kraakbeweging samen met jonge studenten op pad gingen om een pand te kraken. Doel: laten zien dat krakers geen recalcitrante anarchisten zijn, maar maatschappelijk normaal functionerende jonge mensen die niet over voldoende geld beschikken om zich staande te houden op de woningmarkt.

Strakke organisatie

“We gaan een kantoorpand van ongeveer driehonderd vierkante meter tussen de Jan van Galenstraat en de Marcantilaan kraken voor de SRVU, de studentenvakbond van de Vrije Universiteit”, vervolgt de leider van het Studenten Kraakspreekuur. Het pand staat al sinds de oplevering in 2006 leeg, omdat de eigenaar er zo belachelijk veel voor vraagt dat niemand het wil huren. Wij vinden dat daar best een paar studenten kunnen wonen!”

De kraak is goed voorbereid. “We gaan straks op de fiets naar het adres. Het is een paar minuten rijden. Wie heeft er geen fiets bij zich?” Zeven mensen steken hun hand op. “Zorg dan dat je ergens achterop kan.

Mocht de politie arriveren voordat we het pand gekraakt hebben, dan verzoek ik iedereen zich pas op het bureau te legitimeren. Dat mag volgens de wet en daarmee voorkomen we dat mensen die principieel tegen de legitimatieplicht zijn – of mensen die geen geldige identiteitskaart hebben – worden gescheiden van de rest. Op het politiebureau kun je vragen naar advocaat Rahul Uppal, van Westerpark Advocaten. Hij is op de hoogte van deze actie en staat ons juridisch bij.” Rustig luisteren de krakers naar de instructie. De meesten zijn bekend met de procedure. Voor sommigen wordt het de eerste keer.

“De mensen die de deur open maken lopen het meeste risico.” In tegenstelling tot het bewonen van een kraakpand, is het forceren van een slot wel strafbaar. “Om te voorkomen dat zij herkend kunnen worden, is het de bedoeling dat we met z’n allen om hun heen gaan staan zodat het van buiten niet zichtbaar is wie de deur openmaakt.” Niet alleen hebben de krakers hier een menselijk schild voor, één man heeft eveneens een grote doek bij zich om omstanders het zicht op de deur te ontnemen.

“Verder wil ik iedereen verzoeken om niet met de politie in discussie te gaan, mocht die aanwezig zijn voordat we de kraak gezet hebben. We hebben twee mensen die het woord voeren met de politie. Bemoei je niet met hun gesprekken en laat ze rustig hun werk doen. Daarnaast is er ook pers aanwezig. Mensen die er bezwaar tegen hebben om herkenbaar in beeld te verschijnen kunnen hier rekening mee houden.”

Het merendeel van de aanwezigen is Nederlands en heeft de briefing verstaan. Voor de paar buitenlandse aanwezigen wordt het verhaal in het Engels herhaald. De kraakleider sluit de Engelstalige instructie af met een enthousiast: “Let’s squat it!” De woorden worden met gejuich ontvangen. Terwijl het zachtjes regent, maken de krakers hun fietsen los en zetten ze koers richting de Jan van Galenstraat.

Een geslaagde actie

Twee uur later zit Wim Pouw – vicevoorzitter van de SRVU en een kersverse kraker – op een klapstoeltje te genieten van een flesje bier. Ook de laatste kraak van het weekend is volgens plan verlopen. Binnen tien minuten was alles voorbij. Advocaat Uppal hoefde niet in actie te komen en de krakers konden de politie na afloop zelf inlichten over hun actie. Standaardprocedure. Iedereen heeft zich aan de instructies gehouden.

Pouw zit aan een klein rond tafeltje met drie waxinelichtjes en een bosje van vijf witte bloemetjes, vermoedelijk afkomstig uit een stadspark of een berm. Naast hem op de kale betonnen vloer ligt een matrasje met een slaapzak en een kussen. Hèt bewijs dat hij de intentie heeft om de kantoorruimte op de begane grond van het piramidevormige gebouw aan de Marcantilaan te gaan bewonen.

Het tafereel wordt vakkundig in beeld gebracht door de aanwezige televisieploegen en fotografen. Het is een idyllisch beeld van een jonge student die de woningnood onder jongeren en studenten in Amsterdam onder de aandacht wil brengen. Grijnzend laat het bestuurslid van de Studentenvakbond van de Vrije Universiteit zich vastleggen.

Dit is precies het beeld dat woordvoerders van de kraakbeweging naar buiten willen brengen. Een vriendelijke student die eigenhandig een einde maakt aan zijn woningnood. Niet omdat hij niet bereid is om huur te betalen, maar omdat er simpelweg te weinig studentenwoningen zijn. Dat Wim Pouw gewoon een kamer heeft die hij nu gaat onderverhuren aan een vriend die al een tijd op zijn bank logeert, past niet in dat beeld. De leider van het Kraakspreekuur verzoekt uw verslaggever dit niet op te schrijven. Misschien had hij Wim Pouw vooraf beter moeten instrueren.

Politieke strijd

De Tweede Kamer heeft gisteravond een kraakverbod aangenomen.

Kraken – dus ook het bewonen van een kraakpand – wordt een misdaad waarop een maximale gevangenisstraf van een jaar staat. Krakers die geweld gebruiken als ‘hun’ pand ontruimd wordt, kunnen twee jaar worden opgesloten.

Lang was onzeker of het verbod er echt zou komen. Regeringspartijen ChristenUnie en CDA zijn al langer voorstander van een verbod. Evenals oppositiepartijen SGP, VVD en lid Verdonk. Vorige week dinsdag liet de PVV weten het wetsvoorstel ook te willen steunen als de voorgestelde gevangenisstraf van vier maanden zou worden opgetrokken naar een jaar. Dat is gebeurd.

Oppositiepartijen SP en GroenLinks zijn tegen het kraakverbod. Regeringspartij PvdA en oppositiepartij D66 waren dit in principe ook, maar zijn bereid het wetsvoorstel te steunen, op voorwaarde dat er meer druk op vastgoedeigenaren wordt gelegd om leegstand tegen te gaan. De partijen pleiten voor een amendement, waarin het kraken van een pand alleen strafbaar is als een eigenaar er alles aan heeft gedaan om leegstand te voorkomen. Feitelijk zou de nieuwe wet dan betekenisloos worden. Eigenaren konden kraak al voorkomen door een pand korter dan een jaar leeg te laten staan, of antikraakwachten in een pand te laten wonen. Het amendement is door de Tweede Kamer verworpen.

Eerder gaven de burgemeesters van de vier grote steden aan niets te zien in een kraakverbod. Zij zien in kraken juist een goede manier om leegstand te voorkomen. Wel hebben de gemeenten een probleem met krakers die geweld gebruiken of vernielingen in panden aanbrengen. Maar dit is volgens de huidige wetgeving al verboden.

Het wetsvoorstel moet nog door de Eerste Kamer worden goedgekeurd.