Amsterdamse Wilders-stemmers duiken op in Almere

In Almere is de PVV twee keer zo populair als in Amsterdam. Waarom scoort Geert Wilders niet in de hoofdstad, maar wel aan overkant van het IJmeer?

ALMERE – Wie op maandagmiddag door het stadscentrum van Almere loopt, is bijna alleen. Op de winderige pleinen loopt een handvol mensen. Het contrast met Amsterdam, met zijn groepen toeristen, hordes fietsers en piepende trams, kan nauwelijks groter.

Ook in de woonwijken van Almere-Haven zijn de straten leeg. Daar woont fractievoorzitter Frits Huis van Leefbaar Almere. In zijn woonkeuken spreekt hij met fractiegenoot Nico van Duijn. Ze wonen allebei meer dan dertig jaar in Almere. Huis was de eerste journalist, Van Duijn de eerste huisarts. Zij behoorden tot het groepje van zes dat tijdens de lange kaartsessies aan de grote tafel – zwikken en klaverjassen – klaagde over de lokale politici van PvdA, VVD en CDA ‘die de stad aan het verprutsen waren’. Ze richtten hun partij in 2000 op naar het voorbeeld van de gelijknamige protestpartijen in Hilversum en Utrecht. Leefbaar Almere viel in vruchtbare aarde: het belandde in 2002 in een klap in het college en Huis werd wethouder.

Huis en Van Duijn geven toe dat ze hebben meegelift op de hype rond Pim Fortuyn. ‘En dat terwijl we heel anders zijn dan de LPF. Op sociale onderwerpen stemmen we vaak mee met links.’ De vier zetels die Leefbaar Almere in 2006 overhield, staan op de tocht nu de Partij voor de Vrijheid in Almere gaat meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen van 2010.

Bij de Europese verkiezingen van afgelopen juni werd duidelijk dat er in Almere een grote groep Wilders-stemmers woonde. De PVV werd met 27 procent van de stemmen veruit de grootste partij. Een wereld van verschil met Amsterdam, die andere stad aan het IJmeer. In Amsterdam, net als Almere tot voor kort een PvdA-bolwerk, kwam Wilders niet verder dan 12 procent van de stemmen.

Hoe kan het dat de PVV in Almere ruim twee keer zo populair is als in Amsterdam?

Angst voor afglijden

Het kan in ieder geval niet liggen aan het aantal niet-westerse allochtonen in de twee steden. Dat ontloopt elkaar niet veel: 27 procent in Almere tegenover 35 procent in Amsterdam.

De geboren Amsterdammer Frits Huis wil wel een poging doen om de opmars van de PVV in Almere te verklaren. ‘Veel Almeerders zijn hier naartoe gekomen omdat ze ergens wilden wonen waar het rustig en veilig was. Dit jaar is het aantal overvallen geëxplodeerd. Mensen zijn bang dat Almere afglijdt naar het niveau van Amsterdam of Rotterdam. De PVV is er heel goed in om zulke angstbeelden te bevestigen en profiteert daarvan.’

Mensen zijn bang dat Almere afglijdt.

De 20-jarige Suzanne verhuisde zeven jaar geleden vanuit Amsterdam-Noord naar Almere. De studente juridisch medewerker stemt op de PVV. Ze vindt dat er in Nederland te weinig wordt gehandhaafd en ziet dat als belangrijke oorzaak van problemen in het onderwijs en op straat. Scholieren kunnen te simpel spijbelen en zware verkeersovertreders krijgen geen zware straffen, vindt ze. ‘En het hele gebeuren rond de islam loopt de spuigaten uit. Zelfs in schoolkantines word je vuil aangekeken en roepen ze iets naar je in een andere taal.’

Volgens Suzanne leven de verschillende bevolkingsgroepen in Almere langs elkaar heen, terwijl Surinamers, Marokkanen, Turken en Nederlanders in Amsterdam veel met elkaar omgaan. ‘Daarom stemmen veel Almeerders op de PVV, omdat de Nederlanders daar meer gelegenheid hebben om onderling te praten over wat er mis is in de politiek.’

Wilders-stad

Almere heeft de afgelopen twintig jaar een ontwikkeling doorgemaakt van VVD-gemeente tot PvdA-bolwerk tot Wilders-stad. Niet vreemd als je naar de bevolkingsopbouw kijkt, zegt Gerhard Dekker, hoofd Onderzoek en Statistiek van de gemeente Almere. Twintig jaar geleden was Almere nog een bovengemiddeld rijke gemeente. Inmiddels is door de -voor Randstad-begrippen- lage huizenprijzen in Almere de lagere middenklasse er oververtegenwoordigd. Het grote verlies van de PvdA en de grote winst van de PVV bij de Europese verkiezingen van juni kwam in veel gemeentes voor, maar in Almere veel extremer.

Op 3 maart doet de Partij voor de Vrijheid voor het eerst mee aan de gemeenteraadsverkiezingen. Alleen inwoners van Almere en Den Haag kunnen op de partij stemmen. Geert Wilders heeft weinig geschikte kandidaten voor gemeenteraden kunnen vinden en wil ‘LPF-achtige toestanden’ voorkomen. De kandidatenlijst van de PVV in Almere is in nevelen gehuld. Het voormalige Almeerse VVD-raadslid Joram van Klaveren heeft ooit overlegd met een vertegenwoordiger van de PVV, ‘maar dat is minstens drie jaar geleden, en ik wil niet meer in de plaatselijke politiek’. Ook de Almeerder Harry Wijnschenk, voormalig fractieleider van de LPF, heeft geen interesse in een plek op de lijst. Wijnschenk zegt ‘in principe geen ja en geen nee’ tegen een functie op landelijk niveau in de PVV. ‘Maar dat is hypothetisch, want niemand heeft mij benaderd.’

‘In Almere zijn we het gewend dat de ene keer D66 enorm groot is, en de keer erop weer de VVD’, zegt burgemeester Annemarie Jorritsma. ‘Landelijke trends slaan in Almere altijd uitvergroot toe. De enige verklaring die ik kan bedenken, is dat mensen hier minder traditioneel zijn. Ze stemmen niet volgens ingesleten patronen.’

Contramallen

Peter Slot van de Amsterdamse Dienst Onderzoek en Statistiek legt uit waarom het stemgedrag in Amsterdam, ondanks recente PVV-overwinningen in de stadsdelen Noord en Slotervaart, overwegend links blijft. Hij rekent voor het gemak D66 hier ook bij. Allereerst werken veel Amsterdammers in het onderwijs en in de culturele en creatieve sector. Deze beroepsgroepen stemmen vaker links dan rechts, in het bijzonder op D66 en GroenLinks. Ook het geringe autobezit is een teken aan de wand. Minder dan de helft van de Amsterdamse huishoudens heeft een auto. ‘Een enorm verschil met Almere, waar tweeverdieners zonder auto bijna ondenkbaar zijn. Autobezitters stemmen nu eenmaal weinig op GroenLinks.’

Het verschil tussen het stemgedrag in de beide steden wordt versterkt door hoge huizenprijzen in de hoofdstad, vertelt Slot. Mensen die op zoek zijn naar een betaalbare koopwoning kiezen voor vaak Almere en het is bekend dat huizenbezitters vaker op rechtse partijen stemmen. ‘Door de verschillen kom je dicht in de buurt van de gemiddelde verkiezingsuitslag in Nederland als je Almere en Amsterdam bij elkaar optelt. De steden zijn contramallen van elkaar.’

Een derde van de Almeerders is geboren in de regio Amsterdam. Zijn veel potentiële Amsterdamse Wilders-stemmers in Almere gaan wonen? Peter Slot: ‘Dat is nooit precies onderzocht, maar er zijn zeker tekenen die daarop wijzen. De meeste Amsterdammers die naar Almere verhuizen zitten in de middenklasse en de lage middenklasse. Ze verdienen één of anderhalf keer modaal. Juist in die inkomensgroep zitten veel Wilders-stemmers.’

Zal de PVV bij de aankomende gemeenteraadsverkiezingen even hoog scoren als bij de Europese verkiezingen van juni? Fractievoorzitter Huis van Leefbaar Almere denkt van niet. Leefbaar en de andere lokale partijen deden immers niet mee aan de Europese stembusstrijd. ‘En wij hebben een goede naam opgebouwd, onder andere omdat we in actie komen tegen geldverslindende projecten zoals het sportcentrum Omniworld en de nominatie van Almere als Europese culturele hoofdstad’, zegt Huis. ‘Mensen zien in dat wij inhoudelijk wel iets inbrengen in deze stad. Geert Wilders heeft geen ideeën die nuttig zijn in de lokale politiek.’

Huis heeft Wilders uitgedaagd om met hem in debat te treden. ‘Hij kan moeilijk een kopvoddentaks in Almere gaan invoeren. Wilders heeft mijn open brief gekregen, maar hij heeft niet geantwoord.’