Zomaar binnenlopen bij de soa-poli kan niet meer

Steeds meer Amsterdammers lopen een soa op. Maar de GGD polikliniek aan het Weesperplein ontmoedigt de vrije inloop voor soa-testen. Sinds half 2008 loopt het aantal consulten – na jaren van flinke toename – terug.

AMSTERDAM – Het is stil voor de GGD polikliniek aan het Weesperplein op donderdag rond acht uur ‘s ochtends. Slechts zes mensen zijn zonder afspraak komen opdagen en staan zwijgzaam in een rij voor de deur. Omdat het rustig is mogen ze – onder enig gemopper van de receptionist – toch naar binnen. Een uitzondering, want eigenlijk helpt de polikliniek alleen nog de acute gevallen direct, de rest verwijzen ze door naar de huisarts of plannen ze een afspraak mee voor over twee tot drie weken.

Studente Maya (23) is blij dat ze vandaag mag doorlopen, maar vindt het maar niets dat ze een volgende keer moet wachten op een afspraak. “Dit is juist zo lekker makkelijk, je kunt meteen langs als je denkt: het zit niet goed.”

De GGD denkt daar anders over. Om de dagelijkse toestroom van mensen beter ‘te reguleren’, is de kliniek sinds 2008 bezig met de geleidelijke overstap van vrije inloop naar testen op afspraak.

Maar daar lijkt de opkomst nu onder te lijden. 2008 mag met 27.890 consulten dan wel de boeken in gaan als het beste jaar ooit voor de Amsterdamse polikliniek, het is ook het jaar dat de terugloop inzette. Die terugloop begon half 2008 en houdt nu al drie kwartalen op rij stand. Zo kwamen er in het tweede kwartaal van 2008 nog 7422 mensen voor een test, in het eerste kwartaal van 2009 was dat met 12,2 procent teruggelopen naar 6515 bezoekers. De cijfers van het tweede kwartaal van 2009 zijn nog niet bekend gemaakt door de GGD.

Afname bezoekers soa-poli

Het eerste kwartaal van 2008 laat een toename van vijf procent zien ten opzichte van het aantal bezoekers in dezelfde periode in 2007. In het tweede kwartaal was dat zelfs een toename van 23 procent. Maar vanaf dan is er een omslag. In het derde kwartaal en vierde kwartaal van 2008 is er niet meer sprake van een toename, maar zelfs van een lichte afname. In het eerste kwartaal van 2009 wordt dat zelfs een grote afname van 3,5 procent van 6751 consulten in het eerste kwartaal van 2008 naar 6515 consulten in 2009. Of de afname nog verder doorzet is nog onbekend. De cijfers van het tweede kwartaal van 2009 hadden al gepubliceerd moeten zijn, maar de GGD heeft dat nog niet gedaan.

De ontwikkeling is opmerkelijk omdat de cijfers van de polikliniek al jaren eenzelfde trend lieten zien: kwartaal na kwartaal neemt het aantal consulten toe, met af en toe lichte fluctuaties. Dat de afname samenvalt met de invoering van het afsprakensysteem, is volgens hoofd infectieziekten van de GGD Amsterdam Han Fennema, niet iets om conclusies over te trekken. “Ik vaar niet op kwartalen, liever kijk ik naar de jaarcijfers.”

Wallen

Metje Blaak van De Rode Draad, de belangenvereniging voor prostituees in Amsterdam, trekt wel haar conclusies. “Ik weet bijna zeker dat veel minder prostituees zich laten testen dan voorheen. Het hele idee achter die polikliniek is dat laagdrempeligheid voor vrouwen heel erg belangrijk is. De deuren moeten open staan, zodat ze meteen kunnen gaan als ze iets voelen. Als je ze vertelt dat ze eerst moeten bellen voor een afspraak over een paar weken, doen ze het gewoon niet.”

De drempel is voor de prostituees al hoog genoeg doordat het Weesperplein redelijk ver van de Wallen ligt, vindt Blaak. “Het liefst zouden ze een kliniek hebben in een zijstraatje van de Wallen zodat ze snel heen en weer kunnen en dus niet te veel klanten mislopen.”

Wat voor Blaak een feit is, blijf voor Fennema vooral één van meerdere hypotheses. “Als inderdaad blijkt dat er eind 2009 minder mensen zijn gekomen dan vorig jaar, dan zullen er veel meer factoren spelen dan het einde van de vrije inloop.” Fennema wijst onder meer op de chlamydia-screeningsronde die de GGD april 2008 onder circa 41 duizend Nederlandse jongeren uitvoerde. “Misschien was een deel van die mensen eerst van plan naar de polikliniek te komen, maar zijn ze niet meer gegaan omdat ze die thuistest konden doen.”

Dr.Frankenstein

Wat de precieze verklaring ook is, de terugloop is op z’n minst opmerkelijk te noemen. Zeker gezien de grootscheepse campagne Vrij veilig, die de overheid in de zomer van 2008 voerde. Met brochures, posters, de website vrijsoavrij.nl en de Aids Soa infolijn, probeerde het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) zoveel mogelijk mensen over te halen veilig te vrijen en om vooral niet terug te deinzen voor een soa-test. Zelfs in een tv-spot met het monster Frankenstein in de hoofdrol, wijst het ministerie mensen op het nut van een soa-test. Het monster dat is opgebouwd uit lichaamsdelen van verschillende mensen, wilt naar bed met de schone Sally. Zij roept uit: ‘But that could me anyone’s penis!’. In Amsterdam leidde de campagne niet tot een verdere toename van het aantal consulten.

Wat de terugloop verontrustend maakt is dat de Amsterdamse GGD in april van dit jaar nog de noodklok luidde, omdat het aantal soa’s onder Amsterdammers schrikbarend gestegen was in 2008. Normaal neemt het aantal soa’s jaarlijks met honderd tot tweehonderd gevallen toe, maar afgelopen jaar maakte het opeens een sprong van 3577 soa’s in 2007 naar 4717 soa’s in 2008. Dat enerzijds steeds meer Amsterdammers een soa blijken te hebben, en anderzijds het aantal consulten terugloopt, geeft geen goede vooruitzichten.

Het is een grote zorg voor Dennis Boutkan, voorzitter van de homo-belangenvereniging COC Amsterdam. “Het aantal gevallen van hiv en soa’s onder homo’s en lesbiennes neemt ontzettend toe.” In 2008 bleken 178 mensen besmet te zijn met hiv, een jaar daarvoor waren dat nog 92 mensen. Dat mensen nu twee tot drie weken op een test moeten wachten, keurt hij af. “Als mensen in die tussentijd nog onbeschermde seks hebben, kan het gevaarlijk zijn. Bij enige twijfel moeten ze gewoon direct kunnen gaan.”

Laagdrempelig

Dave van der Pol, voorzitter van Asva studentenunie, heeft vooral oog voor het van origine toegankelijke karakter van de GGD-vestiging aan het Weesperplein. “Ik zal altijd pleiten voor de laagdrempeligheid van de polikliniek. Als het voorheen makkelijk was daar te komen en nu niet meer, dan is dat een slechte zaak.” Hij denkt dat de laksheid van studenten een probleem kan zijn. “Studenten kunnen af en toe vrij makkelijk denken. Maar als er echt iets is, zullen ze ongetwijfeld een afspraak maken.”

En daar wringt het. Mensen met ernstige klachten, weten hoe dan ook wel de weg te vinden naar het Weesperplein. Maar juist voor de mensen die niets concreets hebben, is het gemak en de toegankelijkheid van de polikliniek van groot belang. Voorheen kon deze groep de avond van te voren bedenken dat ze de volgende dag toch even langs gingen voor ‘de zekerheid’. Nu moeten ze een afspraak maken voor over drie weken of naar de eigen huisarts. Die laatste optie is nog eens extra onaantrekkelijk omdat het in tegenstelling tot de polikliniek, niet anoniem is.

“Maar voor wie het er toe doet wordt het gemak juist beter”, aldus Fennema van de GGD. De mensen met ernstige klachten worden snel geholpen, en dat betekent dat de mensen zonder acute klachten daar op moeten wachten. “Er stonden altijd rijen mensen op de stoep, maar aan hun neus is niet te zien wat de urgentie is. Nu stellen we meteen vast hoe hoog iemands risicoscore is en daar handelen we naar. ”

Boutkan van COC Amsterdam pleit liever voor een middenweg. “Waarom kan het niet zoals bij de huisarts, dat je kan kiezen of je naar het inloopspreekuur gaat of liever een afspraak maakt?”