Je ontslag aanvechten bij de rechter

Werknemers krijgen bij ontslag minder geld mee naar huis. Vooral jonge mensen vechten de afgelopen maanden voor de rechter om een hogere vergoeding.

AMSTERDAM – “Accion overleeft 2009 alleen als iedereen salaris inlevert, meneer de Kantonrechter. Als meneer Van Dijk dat niet wil, moet hij vertrekken.” De twee directeuren van Accion luisteren aandachtig naar het pleidooi van hun advocaat. Ze zijn een jaar of veertig. De een – rossig, kalend, hoofd rood aangelopen – heeft zich in een streepjespak met roze overhemd en paarse das gehesen. Hij zit op de voorste rij, naast de advocaat. De ander – sluik bruin haar, strak gesneden broek en overhemd zo uit een Italiaans modetijdschrift – zit er schuin achter. Hij bladert zo nu en dan voorover gebogen door een stapel papier.

Van Dijk wil best vertrekken, de sfeer is nu toch al verpest, maar dan wel tegen een behoorlijke vergoeding. Hij denkt zelf aan 119.000 euro. Hij is nu vijf jaar in dienst als beurshandelaar en is een van de beste. Hij levert veel meer op dan hij het bedrijf kost, dus waarom zou die salarisverlaging ook voor hem moeten gelden? Zijn advocaat kijkt even opzij of hij het goed verwoordt. Van Dijk zit in zijn keurige grijze pak stoïcijns naast hem en kiest de momenten waarop hij zijn mond open doet zorgvuldig. Bijvoorbeeld om toe te lichten dat hij best met de salarisverlaging had willen instemmen, als Accion dan ten minste zijn bonus over 2008 had uitbetaald. Nog 32.000 euro krijgt hij, maar ook dat kon er niet af.

De advocaat van Accion probeert het nog één keer: “De handelsopbrengst is dit jaar met 80 procent gedaald. Mijn cliënt lijdt al tien maanden verlies, welk bedrijf kan dat overleven zonder ingrijpende maatregelen?”

“De handelsopbrengst is dit jaar met 80 procent gedaald. Mijn cliënt lijdt al tien maanden verlies, welk bedrijf kan dat overleven zonder ingrijpende maatregelen?”

Verlaagde ontslagvergoeding

De Kring van Kantonrechters besloot eind vorig jaar, mede op aandringen van werkgeversorganisaties, de ontslagvergoedingen te herzien. Ondanks een krappe arbeidsmarkt, profiteerden jongeren al jaren van een hoge ontslagvergoeding, terwijl ze vrijwel meteen ergens anders aan de slag konden. De politiek wilde zich niet branden aan een versoepeling van het ontslagrecht, dus namen de kantonrechters zelf het heft in handen. Per 1 januari van dit jaar werd de nieuwe kantonrechtersformule ingevoerd (zie kader).

ABC-formule

Wanneer de rechter een arbeidsovereenkomst ontbindt, kan de werknemer een vergoeding krijgen. Om deze vergoeding in heel Nederland hetzelfde te berekenen, bedachten kantonrechters in 1996 een landelijke kantonrechtersformule. Deze ABC formule ziet er zo uit: A (aantal gewogen dienstjaren) x B (bruto maandsalaris) x C (correctiefactor voor bijzondere omstandigheden, uitgedrukt in een getal tussen 0 en 2) = vergoeding.

Wat is er nu veranderd?

A: Bij het vaststellen van de gewogen dienstjaren tellen gewerkte jaren op jongere leeftijd minder zwaar mee. Ieder dienstjaar tot 35 telt mee als een half maandsalaris, ieder jaar tussen 35 en 45 als één maandsalaris. Van 45 tot 55 telt een jaar als anderhalf maandsalaris en vanaf 55 is dat twee maandsalarissen. Vorig jaar kregen werknemers voor alle jaren tot hun 40ste nog een vol maandsalaris mee.

Voorbeeld: Iemand van 34 die tien jaar heeft gewerkt, kreeg in 2008 nog een vergoeding van tien maandsalarissen. Nu zijn dat er vijf.

C: De rechter heeft meer ruimte om rekening te houden met bijzondere omstandigheden, zoals de financiële situatie van een bedrijf en de kansen op de arbeidsmarkt van de werknemer. Ook kijkt de rechter naar de reden van het disfunctioneren en door wie het komt dat de verhoudingen verstoord zijn. Als dit in het voordeel uitvalt van de werkgever gaat de correctiefactor omlaag, als de werknemer weinig te verwijten valt gaat deze omhoog.

Het aantal ontslagzaken is sindsdien explosief gestegen. Het eerste half jaar van 2009 stonden er net zoveel werknemers voor de rechter om hun ontslag aan te vechten als in heel 2008. Volgens de Raad voor de Rechtspraak vooral vanwege de recessie, maar de nieuwe formule wekt volgens advocaten ook rechtszaken in de hand. “Een hoge vergoeding voorkwam vroeger een procedure. Nu gaan vooral jongere werknemers sneller naar de rechter, in de hoop er iets meer uit te slepen”, zegt advocaat Anton van der Meer. Hij wacht in de gang van de rechtbank op zijn cliënt: een 33-jarige ICT’er die zijn ontslag aanvecht.

Vooral jonge werknemers de dupe

Jongeren zijn er flink op achteruit gegaan. Gemiddeld krijgen werknemers 30 procent minder mee naar huis; de vergoeding voor jongeren is soms wel tot de helft minder dan in 2008. Ouderen moeten genoegen met 10 tot 20 procent minder. Volgens de Amsterdamse kantonrechter Fruytier, die de vergoedingen de afgelopen drie jaar bijhield, krijgen werknemers gemiddeld 27.000 euro; dat is 10.000 euro minder dan onder de oude formule. Naast de teruggelopen ontslagvergoeding, vliegen jonge werknemers er sneller uit en komen ze nadien moeilijker aan de slag.

Fruytier concludeert wel dat de rechter sinds 1 januari vaker een verzoek tot ontslag afwijst. In 2008 gebeurde dat in 10 procent van de zaken, nu is dat 13 procent. Ook lijkt de rechter meer rekening te houden met bijzondere omstandigheden in het voordeel van de werknemer. De zogenaamde C-factor, waarin deze omstandigheden worden gewogen, is toegenomen met 20 procent. Zo komt de lagere vergoeding die de nieuwe formule voorrekent soms toch nog iets hoger uit. Proberen de rechters hiermee de werknemers te compenseren? “Mijn databank zegt alleen iets over de hoogte van de vergoedingen, niet over de beweegredenen”, verklaart Fruytier.

Over de vergoeding van Van Dijk willen beide partijen nog wel wat kwijt. “Accion doet een beroep op het ‘Habe nichts verweer’. Er is duidelijk sprake van een financiële noodsituatie”, betoogt de advocaat. De directeur met het streepjespak knikt instemmend. Hij wil het contract ontbinden zonder vergoeding. Anders houdt hij niet genoeg over voor de handel en voor zijn andere werknemers, legt hij nog maar eens uit. “Bovendien heeft Van Dijk met zijn talenten goede vooruitzichten op de arbeidsmarkt.”

Gemiddeld krijgen werknemers 30 procent minder mee naar huis; de vergoeding voor jongeren is soms wel tot de helft minder dan in 2008

Als hij dat hoort draait Van Dijk, die in de kleine rechtszaal nauwelijks twee meter bij hem vandaan zit, zijn hoofd naar links en ontmoet de ogen van zijn baas. Het wordt een strijd wie het langst de dodelijke blik van de ander kan vasthouden zonder weg te kijken. Ondertussen ratelt zijn advocaat dat de arbeidsrelatie door Accion is verstoord en dat zijn cliënt onterecht op non actief is gesteld. Hij eist een correctiefactor twee. Dan laat Van Dijk zijn blik via de stoffen blauwe stoelen terugglijden naar het papier dat op het triplex tafeltje voor hem ligt.

Nauwelijks verzet vakbonden

Volgens de kantonrechters wordt de nieuwe formule inmiddels breed toegepast. Het groots aangekondigde verzet van de vakbonden valt mee. Begin dit jaar werd op hun aandringen in veel cao’s nog de oude formule opgenomen, maar in recente sociale plannen van veel grote bedrijven is de nieuwe formule het uitgangspunt.

De Raad voor de Rechtspraak wil geen uitspraken doen over de ervaringen met de nieuwe formule tot nu toe. Pas na twee jaar zal zij de formule evalueren, als externe factoren zoals de recessie kunnen worden uitgesloten. Pijnlijk voor werknemers als Van Dijk is dat de recessie voor hen geen externe factor is. De lagere – of zelfs afwezige – ontslagvergoeding en de moeite om in deze tijd een nieuwe baan te vinden zijn reële zorgen.

Van Dijk speelt daarom zijn laatste troef uit: “Als Accion zo overtuigd is van die salarisverlaging, waarom heeft de directie haar eigen salaris dan niet ook verlaagd?” De directeuren zwijgen. De kantonrechter kijkt nog eens indringend van de een naar de ander en besluit dat hij over twee weken uitspraak doet.