Als de Delta-commissie van oud-minister Veerman zijn zin krijgt verdwijnen pittoreske stadjes als Enkhuizen en Medemblik straks achter hoge dijken. Onnodig, volgens de landschapsarchitect Derk van der Velden. Hij bedacht een alternatief plan voor de Afsluitdijk waarmee het IJsselmeergebied nog honderd jaar vooruit zou kunnen.
AMSTERDAM, 13 feb. – Het is een keuze tussen twee kwaden: om de bewoners van het IJsselmeergebied ook de komende honderd jaar droge voeten te laten houden, moet Rijkswaterstaat ofwel de Afsluitdijk volbouwen met gemalen, ófwel het IJsselmeerpeil met anderhalve meter laten stijgen. Beide opties zijn dure, weinig aantrekkelijke operaties die behalve (tijdelijke) veiligheid weinig meerwaarde opleveren. Bij de tweede optie – het recept van de Delta-commissie van ex-landbouwminister Veerman (CDA) – dreigen bovendien kustplaatsen als Lemmer, Enkhuizen en Medemblik te moeten verdwijnen achter nieuwe en hogere dijken.
Is er dan echt geen alternatief voor ‘pompen’ (gemalen op de Afsluitdijk) of ‘verzuipen’ (verhoging van het IJsselmeerpeil)? Wel als het aan landschapsarchitect Derk van der Velden ligt. Van der Velden studeerde af aan de Amsterdamse Academie van Bouwkunst met zijn uitvinding de ‘Resonator’, een 42 kilometer lange waterkering die ten zuiden van de Afsluitdijk zou moeten komen. Hij won er eind 2008 de prijsvraag van Rijkswaterstaat mee ter waarde van vijfduizend euro voor de ‘Afsluitdijk van de toekomst’.
Met de Resonator denkt Van der Velden een oplossing te hebben gevonden voor hét probleem van het IJsselmeergebied: door de zeespiegelstijging zal het water van het IJsselmeer na 2050 niet meer kunnen worden geloosd in de Waddenzee. Het waterpeil van de Waddenzee is dan zelfs bij eb hoger dan in het IJsselmeer, waardoor er geen overtollig water meer vrij van het IJsselmeer naar de Waddenzee kan stromen – een weinig geruststellend vooruitzicht bij overstromingen in het IJsselmeergebied.
De remedie voor het probleem is volgens Van der Velden ‘resonantie’. Bij dit natuurkundige verschijnsel worden eb en vloed versterkt door een dam op de juiste plek de golven te laten weerkaatsen. Van der Velden vergelijkt het met een schommel: door iemand precies op het goede moment een zet te geven, wordt de zwaai van de schommelaar versterkt. Het resultaat is, vertaald naar de Waddenzee, een lagere eb en een hogere vloed. Dat klinkt tegenstrijdig – de steden langs het IJsselmeer moeten immers tegen hoge vloeden worden beschermd. Maar de door resonantie veroorzaakte lagere eb in de Waddenzee zorgt ervoor dat het IJsselmeerwater ook na 2050 nog neerwaarts de zee in kan stromen. En om de extra hoge vloed van de Waddenzee op te kunnen vangen, heeft Van der Velden een twaalf meter hoge Resonatordijk voorzien. Op die manier zou de keuze tussen gemalen op de Afsluitdijk en het verhogen van het IJsselmeerpeil volgens Van der Velden nog zeker een eeuw kan worden uitgesteld.
In de Afsluitdijk wil Van der Velden verder een gat van zes kilometer maken met een brug eroverheen, zodat grote schepen er nog steeds onderdoor kunnen varen. De snelweg op de Afsluitdijk, nu ruim drie meter boven NAP, zal met meer dan twee meter moeten worden verhoogd. ‘Op die manier kun je over de Afsluitdijk heen kijken terwijl je op de dijk rijdt, nu heb je als automobilist helemaal niet de beleving dat je over een dijk midden in de wijdse zee aan het rijden bent.’
Van der Velden noemt de Resonator een ‘interessante en mogelijk zelfs goedkopere oplossing’ dan de door de Delta-commissie bepleite ophoging van het IJsselmeerpeil. ‘Ophoging van het IJsselmeer kost 6,5 miljard euro, mijn ontwerp waarschijnlijk ruim 2 miljard, en daar krijg je zesduizend hectare nieuw land bij. De oude IJsselmeerkust kan in zijn huidige vorm behouden blijven en historische kustplaatsen kunnen hun unieke karakter behouden.’
De Resonator levert bovendien een aantal extra’s op. Tussen de Afsluit- en Resonatordijk ontstaat een binnenwad waarin zoet en zout water samenkomen. Die overgang tussen zoet en zout water, die verloren ging door de aanleg van de Afsluitdijk, kan weer terugkomen en daarmee ook vissen als zalm, houting en paling. Ook zal door sedimentatie en erosie een heel nieuw gebied in het binnenwad ontstaan van geulen, kwelders en zandbanken.
Of zijn Resonator er gaat komen, weet Van der Velden niet. ‘Bij Rijkswaterstaat waren ze erg enthousiast. Maar nog voor de prijs voor de Afsluitdijk van de toekomst werd uitgereikt, was Rijkswaterstaat al in zee gegaan met vier marktpartijen. Zolang het onderzoek naar de plannen van die marktpartijen loopt is de Resonator voor het Rijk niet meer dan het vijfde plan.’ Van der Velden beseft dat zijn ontwerp een waterbouwkundig novum is waar nog veel onderzoek naar moet worden verricht. ‘Maar het is de moeite waard. Ik denk dat de IJsselmeersteden eerder op mijn plan zitten te wachten dan op de dijken van de Deltacommissie.’
Het plan ‘De Resonator’ is te vinden op de website: www.derkvandervelden.nl