Het einde van de wereld wordt nooit verbeeld. In films dreigt het alleen. Laura Copier deed een promotieonderzoek naar de Apocalyps en martelaarschap in hedendaagse Hollywood-films.
AMSTERDAM – 23 jan. Wat is het verband tussen een alien, die uit het lichaam van een vrouw barst en een Bijbelverhaal? Dat is één van de vragen waarmee Laura Copier zich tijdens haar promotieonderzoek voor Filmwetenschappen bezighield. Afgelopen donderdag promoveerde Copier in de Agnietenkapel van de Universiteit van Amsterdam op haar proefschrift Preposterous revelation: visions of Apocalypse and martyrdom in Hollywood cinema 1980 – 2000.
Copier analyseerde het gebruik van Bijbelse beelden van de Apocalyps en martelaarschap in hedendaagse Hollywood-films. Copier: ‘In Nederland is de Bijbeltekst “Openbaring” omstreden. Er wordt nauwelijks uit gelezen of voorgedragen in diensten en missen. In de Verenigde Staten is dat wel anders. “Openbaring” is daar één van de meest gelezen Bijbelteksten. De zeer plastische beschrijvingen en continue dreiging lenen zich goed voor Blockbusters.’
‘In films als End of Days, Armageddon en Alien III dreigt het einde van de wereld. De gevaren die het definitieve einde inluidden, zijn afhankelijk van het tijdperk waarin de film is gemaakt.’ Zo haalt Copier aan dat het communisme de angst voor het onbekende verbeeldde:een buitenaardse bedreiging. ‘De Apocalyps zelf, het werkelijk einde van de wereld, wordt nooit verbeeld. In films dreigt het einde der tijden, dat als motor wordt ingezet om het verhaal voort te stuwen. Op het nippertje redt de held de wereld.’
In veel apocalyptische films staat één figuur op, die zich al dan niet opoffert om de mensheid te redden. Zo ook in de vijf films, die Copier analyseerde. Copier: ‘Een vergelijking met Christus aan het kruis is gemakkelijk gelegd. Martelaarschap is in deze films een belangrijk thema. Bijbelse uitingen vinden zo hun weg in de populaire cultuur: de Hollywood-film. De Bijbel en de populaire cultuur liggen dichter bij elkaar dan veel mensen denken. Beide vertellen verhalen en worden door de massa geconsumeerd.’
Volgens Copier is er sprake van een wisselwerking tussen Bijbeltekst en film. ‘De tekst speelt een belangrijke rol in de verbeelding van het einde der tijden in films. Tegelijk dwingen de filmbeelden ons de “Openbaring” op een andere manier te lezen.’ Zo hanteert Copier in haar proefschrift een feministisch perspectief. Zij legt de nadruk op vrouwelijke martelaars. ‘Vrouwelijke martelaars strijden met de aliën in zichzelf. Ze maken de keuze om verder te gaan dan de muren die de maatschappij hen opwerpt. Ze maken op die manier van zichzelf een buitenstaander van diezelfde maatschappij.’
Copier kijkt uit naar de komst van de film 2012, die in november 2009 in de VS uitkomt. Het Bijbelse verhaal over het einde der tijden wordt in deze film vermengd met de Mayakalender, die voorspelt dat de wereld in 2012 ophoudt te bestaan. ‘Zoals filmmakers eerder het thema Millennium aangegrepen, is er nu een ander naderend einde gevonden. Dit maakt een continue herleving en hergebruik van het apocalyptische verhaal mogelijk.’