Chemische bedrijven: Hoe veilig is Amsterdam?

De grote brand in Moerdijk bij het bedrijf Chemie-Pack riep in het hele land vragen op. Ook in Amsterdam, dat zelf zeventien van de meest risicovolle bedrijven van het land telt. Hoe ziet de chemische industrie in Amsterdam eruit en hoe is het toezicht geregeld?
Bedrijf Oiltanking in de Westelijk havengebied. Foto: Haven Amsterdam, www.flickr.com
Bedrijf Oiltanking in het Westelijk havengebied. Foto: Haven Amsterdam, www.flickr.com

Amsterdam, 2 feb – Vrijwel alle zeventien risicovolle bedrijven, waar giftige of brandbare stoffen aanwezig zijn, bevinden zich in het Westelijk Havengebied. Vlak over de gemeente grens zijn er nog vier risicovolle bedrijven. Het gaat om bedrijven waar bijvoorbeeld aardolie, chemische stoffen en gassen opgeslagen liggen.

Volgens de Dienst Milieu en Bouwtoezicht (DMB) van de gemeente Amsterdam moeten deze risicovolle bedrijven zich houden aan ‘dezelfde veiligheidsregels als Chemie-Pack’. Deze bedrijven vallen onder de wet Besluit Risico’s Zware Ongevallen (BRZO). Hierin staan de veiligheidsvoorschriften waar BRZO-bedrijven in Nederland aan moeten voldoen, om het risico op zware ongevallen door de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen te voorkomen.

Rampenplan
DMB schrijft in een memo naar aanleiding van de brand in Moerdijk aan verantwoordelijk wethouder Van Poelgeest (Milieu en Ruimtelijke Ordening, GroenLinks) dat ‘een ramp zich in elke gemeente kan voordoen’. Toch benadrukt DMB in dezelfde memo er ‘alles aan te doen om rampen bij risicovolle bedrijven te voorkomen’. Volgens Ben Ale, hoogleraar Veiligheid en Rampenbestrijding aan de TU Delft, is er een verschil tussen bedrijven die aardolie, gassen of chemische stoffen opslaan als er een ramp plaatsvindt. “Het is bij een ramp belangrijk om te weten of er een grote kans is op gifwolken, een plofbrand of explosie. Vooral gifwolken met bijvoorbeeld chloor zijn schadelijk voor de volksgezondheid.” Ongeveer de helft van de bedrijven in Amsterdam is aardolie-industrie, ten minste zes bedrijven houden zich bezig met giftige stoffen.

Om te controleren of de BRZO-bedrijven aan alle veiligheidseisen voldoen, vinden er jaarlijks inspecties plaats. “Dit is een bijzondere groep bedrijven. Bij andere bedrijven moeten wij bewijzen dat er iets mis met de veiligheid. Maar bij BRZO-bedrijven is het omgekeerd: zij moeten aantonen dat er niets mis is”, aldus een woordvoerder van de landelijke Arbeidsinspectie. BRZO-bedrijven zijn verplicht rampenoefeningen te houden. Hierbij worden uiteenlopende scenario’s nagebootst, zoals een exploderende opslagtank of een nabijgelegen rivier die buiten zijn oevers treedt.

Het gevaarlijke stoffenmagazijn van luchtvaartmaatschappij KLM op Schiphol-Oost deed onlangs alsof de dijk van de Ringvaart doorbrak. Terwijl het fictieve water het KLM-complex blankzette, vond er direct een volledige ontruiming plaats, vertelt een betrokkene bij de oefening. “We stonden allemaal buiten bij een lantaarnpaal die als verzamelpunt diende, maar er gebeurde niets. Toen bleek dat het rampenplan van de overstroming niet voorschreef dat de brandmeldknop ook even ingedrukt moest worden. Daarom kwamen de hulpdiensten ook niet.”

Inspecties en sancties
Bij BRZO-inspecties zijn drie verschillende partijen betrokken: de landelijke Arbeidsinspectie (Major Hazard Control), de Brandweer Amsterdam en de gemeente Amsterdam (DMB) of de Provincie Noord-Holland. Welke van deze twee lokale overheden meegaat op inspectie hangt af van de grootte van het bedrijf. “De grootste bedrijven vallen onder de verantwoordelijkheid van de provincie. De bedrijven die daar net onder zitten vallen onder ons toezicht”, aldus Pieter van den Bergen, hoofd Milieutoezicht van DMB. De lokale overheid is ook verantwoordelijk voor het verschaffen van de vergunning aan een risicovol bedrijf. In die milieuvergunning staat welke gevaarlijke stoffen die zich daar bevinden en hoeveel. Ook worden hierin eisen gesteld, zoals de maximale omvang van de opslag van gevaarlijke stoffen.

KLM gebouw op Schiphol-Oost. Foto: dirkjankraan, www.flickr.com
KLM gebouw op Schiphol-Oost. Foto: dirkjankraan, www.flickr.com

Zowel de Arbeidsinspectie als de lokale overheid kan sancties uitdelen aan bedrijven als de veiligheid niet op orde is. Dit kan een waarschuwing zijn, een eis dat de veiligheid verbetert of – in het uiterste geval – een stillegging van het bedrijf. In heel Nederland waren er tussen 2005 en 2010 in totaal tweeëntwintig stilleggingen. Of dit in Amsterdam ook gebeurde, weet de landelijke arbeidsinspectie niet. “Wij hebben de cijfers van Amsterdam niet paraat, maar de stilleggingen komen zo vaak voor dat ik me niet kan voorstellen dat dat in Amsterdam nooit gebeurd is”, stelt de woordvoerder van de Arbeidsinspectie. Van den Bergen van DMB daarentegen, kan zich geen recentelijke stilleggingen in Amsterdam herinneren.

Als een bedrijf de veiligheid moet verbeteren, bijvoorbeeld vanwege verscherpte veiligheidsregels van de overheid, wordt er in overleg met het BRZO-inspectieteam bepaald hoelang dit mag duren. De Arbeidsinspectiewoordvoerder: “Het hangt af van wat er verbeterd moet worden, maar als het in een week kan, moet het ook in een week gebeurd zijn.” Maar het grote bedrijf Oiltanking dat in het Westelijke havengebied ligt, kreeg maarliefst vijf jaar de tijd, van 2008 tot 2013, om een verbetering door te voeren. Dit vanwege het overschrijden van een nieuwe, wettelijke veiligheidsnorm. Opvallend genoeg zegt Van den Bergen van DMB dat de langste verbetertermijn bij DMB doorgaans rond een jaar ligt. “Het hangt heel erg af van het type bedrijf en wat er moet gebeuren. Maar bij een dergelijk lang termijn moet er bijvoorbeeld een heel bedrijf verplaatst worden. Dit kan nodig zijn wanneer het door een nieuwe regel te dicht bij buurbedrijven of huizen staat.”

BRZO-kaart[1]

De BRZO-bedrijven in Amsterdam en omgeving
1. VOPAK Terminal Amsterdam BV   | VR |   Groothandel in brandstoffen en andere minerale olieproducten.
2. PPG Coatings   | PBZO |   Vervaardiging van verf, lak, vernis, inkt en mastiek.
3. Oiltanking Amsterdam   | VR |   Benzine op- en overslag.
4. BP Terminal Amsterdam   | VR |   Brandstoffen, aardolie.
5. Afval Energie Bedrijf   | PBZO |   Afvalverwerkingsbedrijf Gemeente Amsterdam.
6. Simadan Greenmills   | PBZO |   Afvalinzameling en -verwerking, vervaardiging van ethylalcohol.
7. Caldic Nederland BV   | VR |   Opslag van (zeer) licht ontvlambare, brandbare- en giftige (vloei)stoffen.
8. Noordeuropees Wijnopslag Bedrijf   | PBZO |   Opslag van alcohol, wijnen en port in tanks.
9. Sonneborn Refined Products   | VR |   Petrochemische industrie; verwerking van benzine, kerosine, nafta, etc.
10. Nustar Terminals BV   | VR |   Aardolie op- en overslag.
11. Diergaarde Beheer   | PBZO |   Opslag van gevaarlijke stoffen.
12. Chemtura Netherlands BV   | VR |   Ammoniak en organische basischemicaliën.
13. Eurotank Amsterdam BV   | VR |   Aardolie op- en overslag.
14. Main BV   | PBZO |   Opslag en verwerking van gevaarlijke stoffen, overslag van brandstoffen.
15. VOPAK Terminal Westpoort BV   | VR |   Groothandel in brandstoffen en andere minerale olieproducten
16. Air Products Nederland   | PBZO |   Vervaardiging van industriële gassen
17. Albemarle Catalysts Company   | VR |   Gevaarlijke, giftige stoffen.
18. KLM hazardous goods   | VR |   Opslag van gevaarlijke (giftige) stoffen.
19. Aircraft Fuel Supply   | ? |   Aardolieproducten.
20. Eurofill Holding BV   | ? |   Aerosol: gassen met vloeistof erin, zoals deodorant.
21. Gulf Oil Nederland   | VR |   Brandstoffen, aardolie.

Er zijn twee categorieën BRZO-bedrijven.’VR’ (Veiligheidsrapport) is de zware catergorie,’PBZO’ (Preventiebeleid zware ongevallen) de lichtere.
Bronnen: Risicokaart, Dienst Milieu en Bouwtoezicht Gemeente Amsterdam

Lees ook: ‘Te grote kans op doden door Amsterdamse benzinereus’

Reacties zijn gesloten